Hoe zit het met de therapietrouw? Hoe kun je het beste uitleg geven? Hoe signaleer ik laaggeletterdheid? Dit is een aantal van de vragen waar de zorgverleners mee binnen kwamen tijdens de Amersfoortse scholing ‘Achterstandspatienten en medicatie’.
De apotheker in een achterstandswijk
“De motivatie om therapietrouw te zijn is heel laag bij achterstandspatienten” vertelt Marc Slager, apotheker bij Apotheek Orion in Schothorst. Aan de hand van zijn ervaringen uit de praktijk vertelt hij de deelnemers hoe nu de symptomen van therapieontrouw bij de achterstandspatienten te herkennen en ook de symptomen van laaggeletterdheid. Als zorgverlener kun je de patient helpen door bijvoorbeeld eenvoudig taalgebruik te gebruiken, maar ook belangrijk is de teach-back methode. Vraag bijvoorbeeld aan de patient: “Wat vertelt u thuis over wat ik gezegd heb?” of laat de patient herhalen wat u heeft voorgedaan (de show-me methode). In het wijk waar Marc werkt zijn er korte lijnen met alle zorgverleners om zo optimale zorg te kunnen bieden.
Vertrouwen wekken
“Vertrouwen wekken, winnen en waarmaken” is de slogan van de Leger des Heils wijkverpleging. Jan Jaap Akker, wijkverpleegkundige bij het Leger des Heils, vertelt de zorgverleners waar zij zich voor inzetten. Hij vertelt: “Wij komen vaak bij mensen zonder helper, die niemand meer om hun heen hebben.” De wijkverpleegkundigen van het Leger des Heils komen bij patienten waar niemand, ook geen andere zorgverleners, meer naar binnen komt. Vaak beginnen zij eerst met helpen van andere problemen bij deze patienten, zoals met opruimen, en daarna kijken ze hoe ze de patient kunnen helpen met hun ziekte. In de provincie Utrecht zijn er zes teams aan de slag. Wanneer gebeld wordt met de Leger des Heils wijkverpleegkundige, dan kan direct worden ingestapt als dat nodig is. Jan Jaap zegt tot slot: “Het is een groot voordeel dat het Leger des Heils de tijd heeft om het vertrouwen te wekken en te winnen. De samenwerking met de instanties in Amersfoort is heel belangrijk om de zorg te brengen waar het nodig is.”
Laaggeletterdheid en medicijngebruik
Gudule Boland, programmaleider verantwoord medicijngebruik bij migranten en laaggeletterdheid bij Pharos, vertelde alles over de problematiek van laaggeletterdheid en medicijngebruik. Zo blijkt onder andere dat de meeste laaggeletterden niet een migranten achtergrond hebben, maar dat twee derde van deze mensen een autochtone afkomst heeft. Het is vaak lastig om laaggeletterdheid te herkennen. Een tip voor in de praktijk is te vragen naar het opleidingsniveau van de patient of het beroep in het land van herkomst. Zo kun je herkennen of de taal soms een barriere vormt in plaats van laaggeletterdheid.
Veilig medicijngebruik
Veilig medicijngebruik vereist bepaalde vaardigheden van de patient; lezen, schrijven, plannen, inzicht in de ziekte krijgen en het doel van de medicatie gebruiken. Bij de laaggeletterde patient gaat het vaak fout bij het moment van de inname en de dosering. Herhaalrecepten worden vaak te vroeg of juist te laat opgehaald en mensen stoppen met het innemen van de medicijnen als ze geen klachten meer hebben (terwijl de kuur vaak
afgemaakt moet worden).
Er kan veel mis gaan
Geen goede inname van medicijnen heeft veel invloed voor de gezondheid van de patienten en de zorg. Er kan veel mis gaan, en er gaat veel mis, vertelt Gudule. Dertig tot veertig procent van de laaggeletterde patienten is therapieontrouw. Per jaar zijn er 49.000 ziekenhuisopnames gerelateerd aan onjuist medicatiegebruik. Dit kost per jaar 264 miljoen euro.
Tips voor het herkennen van laaggeletterdheid
Gudule geeft de aanwezigen diverse tips hoe laaggeletterdheid te herkennen. Deze patienten hebben bijvoorbeeld moeite met het chronologisch beschrijven van klachten, hebben een gebrek aan kennis van het lichaam (waar zitten de longen, darmen, enz.), kunnen moeilijk belangrijke en minder belangrijke klachten uit elkaar houden en krijgen vaak een boze reactie als er teveel wordt gevraagd.
Tips hoe om te gaan met laaggeletterden
Hoe kun je het beste omgaan met laaggeletterde patienten? Gudule geeft de volgende tips:
- Beperk de hoeveelheid informatie
- Wees zo concreet mogelijk
- Vermijd abstract taalgebruik en uitdrukkingen
- Herhaal de belangrijkste punten
- Toon of teken plaatjes, dit helpt de uitleg te onthouden
- Gebruik dezelfde woorden als de patient
- Vraag Welke vragen heeft u nog?
Gudule vertelt hoe belangrijk het is om te testen of de patient jou goed begrepen heeft: “Eindig het gesprek met de vraag: Welke vragen heeft u nog? Zo kom je erachter of de patient je echt begrepen heeft. En wees je ook bewust van het grote aantal laaggeletterden.” Tenslotte eindigt Gudule haar presentatie met de quote: “Als je er niet aan denkt, zul je het niet opmerken; Als je het niet vraagt, kom je het niet te weten.”
Meer informatie?
Wilt u meer weten over Achterstandspatienten en medicatie of de presentaties van de bijeenkomst opvragen? Stuur dan een bericht aan fondscoordinator@fondsam.nl.